La correspondencia de Benito Arias Montano. Edición crítica digital

1568 08 29

Daniel Barbarus (Venice) to Benito Arias Montano (Antwerp)

29 August 1568

METADATA

Identifier: 1568 08 29

Incipit: Dum tuas literas expectarem et prae nimio illarum desiderio prope consenescerem…

Manuscripts:

    (O) KBS, Ms. A 902, f. 17r-v, f. 28r-v.

Prints:

    (E1) Macías, La Biblia Políglota de Amberes, pp. 92-95; (E2) Domínguez, Correspondencia, I, 94-101.

Critical edition, translation and notes: Baldomero Macías Rosendo

Codification and digital edition: Antonio Dávila Pérez

SUMMARY

Barbarus is happy about BAM’s letter. He is also glad to learn BAM’s mission in Antwerp and Alva’s victory against the rebels. His book On the perspective is at the printer. When finished, Barbarus will send a copy to BAM. Barbarus asks BAM to request information on Oliverio Baldoccio, an scholar living in Leuven who was trying to start a friendship with him.

COMMENT

A package of seven letters from Daniel Barbaro, patriarch of Aquileia, to BAM has been preserved in the Stockholm manuscript; all of them corresponding to the period of 1568-1569. This Italian scholar, as soon as he heard about the mission of BAM in Flanders, became interested, among other things, in the progress of the Polyglot in a continuous exchange of correspondence that was cut short, before the Bible arrived at its end, by the death of the Italian prelate at the beginning of 1570.

The second folio of the sheet, where the seal is preserved and overwritten, has been filed in file A 902 of the Manuscript of Stockholm separated from the first part of the sheet, where the letter was written. This has resulted in the jump in the numbering of both parts of the letter: folio 17, the body of the letter, and folio 28, the seal and the address. On the other hand, in this letter only the salutatio, the ualedictio and the address are only from the hand of Barbaro; the body of the letter is the work of another hand, surely a secretary or clerk of Barbaro.

BAM seems to have confused the Kalendas with the Nonas when noting, by mistake, that the letter was dated September 2. Ben Rekers, for his part, dates this letter to August 26; possibly due to a misreading by which he interprets 7 Kal. Sept. instead of 4 Kal. Sept.

TEXT AND CRITICAL APPARATUS (VISUALIZATION OF XML-TEI MARKUP) La correspondencia de Benito Arias Montano: edición crítica digital — Daniel Barbaro (Venecia) a Benito Arias Montano (Amberes) – 29 de agosto de 1568


[Sobrescrito:]
Al molto magnifico et reverendo dottor1 BartolameoBenedicto Arias Montano quanto fratello osservandissimo.2 Anversa. Ricommandata3 allo eccellente Plantino d’Anversa libraio.4
[Anotado en el margen, escritura de BAM, con escritura transversal:]
Venetia 1568. Daniel Barbaro. 4 Nonas Septembris. Recibida 12 del mismo.

Optimo uiro BartolameoBenedicto Arias Montano Daniel Barbarus, electus Aquileiensis, salutem plurimam dicit.

[1] Dum tuas literas expectarem et prae nimio illarum desiderio prope consenescerem, ecce illas, optime uir, peropportune quidem. Eas uero attulit mihi nescio quis, angelum puto. Gratissimae plane mihi fuere cum de te et rebus tuis me certiorem fecerint. [2] Amplexatus sum primum probatum amorem tuum erga me, mox non mediocrem laetitiam cepi5 cum te in negotiis serenissimi regis detineri Antuerpiae audiui. Plurimum enim facio tanti principis de te iudicium. [3] Arbitror autem te religionis causa istuc missum; Deus te adiuuet ita ut opto! Et laetor cum reipublicae christianae per summos et principes uiros consulitur. Et si quis alius onus hoc laboris atque officii plenissimum summa cum dignitate sustinet, Pontifex noster unus est, cuius uitae probitas exemplum, iustitia terrorem, pietas spem miram orbi uniuerso affert.

[4] Albanum ducem perfidos illos christiani nominis hostes contriuisse laetor; uideo enim in iis gestis admiranda illa Dei opera quae in dilecti populi gratiam olim faciebat. Haec miror; idem enim Deus est nec nos minus illi cari et accepti sumus quam populus Israelis.

[5] Quod uero ad me attinet, in iis studiis uersor de quibus antea ad te scripsi dum in Hispania esses. Illud amplius scies Opticen meam sub praelo esse; ante mensem (ut spero) absoluetur; eam ad te mittam. Post haec ad Psalmorum interpretationem edendam me accingam, [f. 17v] eius te quoque participem faciam ut exiguo symbolo magnum meum in te amorem significem. [6] Tu uero crebrius ad me scribe, rescribam et ego crebrius.

[7] Est quidam Oliuerius Baldoccius, uir doctus, Louanii, qui literarum causa se in mei amicitiam insinuauit. Vellem ut diligenter de eo inquireres; nam si probitas et fides doctrinae eius ac beneuolentiae in me suae respondebit, pari illum amore ac beneuolentia rependam. Sin minus, scias me literas odisse quae pietate carent. Detestor enim insanientem sapientiam. At si eum inuenies uirum, amplectere, quaeso, illum; et sic cum eo agas aut per literas aut si praesens affuerit ut cognoscat commendationem meam apud te plurimum ualuisse.

[8] Vale. Venetii, 4 Kalendas Septembris MDLVIII.

dottor] O, E2; domino (E1)
osservandissimo ] O, E2; osservantissimo (E1)
Ricommandata] O, E2; Ricomandata (E1)
libraio] O, E2; librario (E1)
cepi] ; caepi (O, E1); ; coepi (E2)
Daniel Barbarus, portrait of Paolo Veronese. 1565. Amsterdam, Rijksmuseum.
TRANSLATION INTO SPANISH
AND NOTES
La correspondencia de Benito Arias Montano: edición crítica digital — Daniel Barbaro (Venecia) a Benito Arias Montano (Amberes) – 29 de agosto de 1568


[Sobrescrito:]
Al muy magnífico y reverendo doctor Benito Arias Montano, respetabilísimo como un hermano. Amberes. Encomendada al excelente Plantino de Amberes, librero.
[Anotado en el margen, escritura de BAM, con escritura transversal:]
Venecia 1568. Daniel Barbaro. 2 de septiembre.1 Recibida 12 del mismo.

Daniel Barbaro, patriarca de Aquileya,2 saluda cordialmente al excelente varón Benito3 Arias Montano.

[1] Mientras aguardaba carta de vuestra merced, y casi envejecía por el excesivo deseo de esta, he aquí, excelente varón, que muy oportunamente he recibido aquella. Me la trajo no sé quien, un ángel creo. Sin duda, me resultó muy gratificante, puesto que me trajo noticias de vuestra merced y de sus asuntos. [2] Primero, tuve en mucho el afecto de vuestra merced hacia mi persona, luego recibí una gran alegría cuando me enteré de que estaba en Amberes ocupado en negocios de Su Serenísima Majestad. Pues me parece muy acertado el juicio que tan gran príncipe hace de su persona. [3] Con todo, me imagino que habrá sido enviado vuestra merced por algún asunto de religión; ¡ojalá Dios le ayude como yo lo deseo! Y me colma de alegría el que hombres importantes y principales se preocupen por la cristiandad. Y si hay alguna otra persona que soporte con mayor dignidad esta carga repleta de trabajo y responsabilidad, ese es nuestro Pontífice,4 cuya integridad de vida ofrece al mundo entero un ejemplo, su justicia temor, su piedad una sorprendente esperanza.

[4] Me congratulo de que el duque de Alba haya aplastado a aquellos enemigos del pueblo de Cristo;5 pues veo que en estas gestas debemos admirar aquella ayuda que Dios prestaba en otro tiempo al pueblo elegido. Esto me causa admiración, pues es la misma divinidad, y nosotros no le somos menos gratos y aceptos que el pueblo de Israel.

[5] Por lo que a mí se refiere, ando ocupado en estos estudios sobre los que ya antes le he escrito mientras estaba en España.6 Además, tendrá noticias de que mi libro On the perspective7 está en la imprenta; antes de un mes (según espero) estará acabado; se lo enviaré. Después de esto, me voy a dedicar a editar una interpretación de los Salmos;8 [f. 17v] de la que también le haré partícipe, para que con un pequeño gesto pueda darle a entender mi gran aprecio por vuestra merced. [6] Vuestra merced, por su parte, escríbame más a menudo; que yo también le responderé más a menudo.

[7] Hay un tal Oliverio Baldocio9 en Lovaina, hombre sabio, el cual con motivos de estudio me ha brindado su amistad. Me gustaría que vuestra merced hiciera algunas indagaciones sobre él, pues si su integridad y creencias están a la altura de su erudición y de su benevolencia hacia mi persona, le corresponderé con idéntico afecto y benevolencia. Pero si no es así, tenga por seguro que odio los estudios que carecen de piedad. Pues detesto la sabiduría delirante. Pero si se encuentra vuestra merced con este hombre, acójalo, por favor; y trátelo, ya sea por cartas, ya sea personalmente, de modo que le dé a entender que mi recomendación ante vuestra merced le ha servido de mucho.

[8] Adiós. En Venecia, a 29 de agosto de 1568.

Note: 1 BAM se confunde al anotar la fecha.
Note: 2 Daniel Mateo Alvise Barbaro (Venecia, 8 de febrero de 1514-13 de abril de 1570), noble veneciano conocido por sus comentarios y traducciones de Vitrubio, Patriarca de Aquilea desde 1550. Estudió filosofía, matemáticas y óptica en la Universidad de Padua y sirvió a la República Veneciana como embajador en la corte inglesa de Isabel I y como representante del Concilio de Trento. Entre sus obras destacan La Predica dei sogni (1542), publicada bajo el seudónimo de reverendo padre Hypneo da Schio, los Dieci libri dell’architettura di M. Vitruvio (1556) y La practica della perspettiva (1568), un libro sobre perspectiva para arquitectos y artistas. Cf. Hugh James Rose, A New General Biographical Dictionary (Londres, 1857), III, 136-137; y Jane Turner, Encyclopedia of Italian Renaissance and Mannerist Art (Nueva York, 2000), I, 112-113. Se conserva una frecuente correspondencia entre BAM y el eclesiástico veneciano Daniel Barbaro desde la llegada a Amberes a mediados de 1568 del capellán real hasta la muerte de Barbaro en 1570. El manuscrito de Estocolmo conserva siete cartas de Barbaro a BAM con fecha del 29 de agosto de 1568, 29 de octubre de 1568, 1 de enero de 1569, 1 de marzo de 1569, 16 de abril de 1569, 1 de mayo de 1569 y 23 de julio de 1569.
Note: 3 Barbaro anota en el original, en un error evidente, el nombre de Bartolomé Arias Montano. En nuestra edición digital hemos mantenido la doble opción del texto tal y como está escrito (sic) y el nombre propio corregido.
Note: 4 Pío V, Antonio Michele Ghislieri, que ocupó el papado entre 1566 y 1572.
Note: 5 Alude a los triunfos militares que el duque de Alba obtiene el año 1568 sobre los sublevados. Cf. Morales Oliver, Arias Montano y la política, pp. 121-133.
Note: 6 Según este testimonio debemos deducir que BAM y Barbaro se conocían de antes. Es de suponer que entablaron amistad con motivo del Concilio de Trento, en el que ambos tomaron parte.
Note: 7 Se trata de La pratica della perspettiva di Monsignor Daniel Barbaro … opera molto utile a pittori, scultori et architetti (Venecia, 1569); obra dedicada a su condiscípulo Macigni. Puede verse una copia digitalizada de la obra, procedente de la Biblioteca Pública de Lyon, en Google Books.
Note: 8 Aurea in quinquaginta priores Dauidicos Psalmos doctorum uirorum catena, interprete Daniele Barbaro (Venecia, 1569). Puede verse una copia digitalizada de la obra, procedente de la Universidad Complutense de Madrid, en Google Books. Se trata de la última obra de D. Barbaro, y está dedicada al cardenal G. Sirleto. Las otras dos partes quedaron inéditas; se dice que Francesco Barbaro, su nieto, las conservó, pero lo cierto es que se han perdido todos los indicios. Cf. R. Devreesse, «La chaîne sur les Psaumes de Daniele Barbaro», en Revue biblique, 32 (1924), 65-81.
Note: 9 Joven residente en Lovaina a quien alude en reiteradas ocasiones Daniel Barbaro en su correspondencia con BAM. Barbaro, como se demuestra aquí y en otras cartas cruzadas con BAM, estaba interesado en saber si la ortodoxia de Baldocio era inapelable.
TEXT (WITHOUT VISUALIZATION OF
XML-TEI MARKUP)
La correspondencia de Benito Arias Montano: edición crítica digital — Daniel Barbaro (Venecia) a Benito Arias Montano (Amberes) – 29 de agosto de 1568


[Sobrescrito:]
Al molto magnifico et reverendo dottor Benedicto Arias Montano quanto fratello osservandissimo. Anversa. Ricommandata allo eccellente Plantino d’Anversa libraio.
[Anotado en el margen, escritura de BAM, con escritura transversal:]
Venetia 1568. Daniel Barbaro. 4 Nonas Septembris. Recibida 12 del mismo.

Optimo uiro Benedicto Arias Montano Daniel Barbarus, electus Aquileiensis, salutem plurimam dicit.

[1] Dum tuas literas expectarem et prae nimio illarum desiderio prope consenescerem, ecce illas, optime uir, peropportune quidem. Eas uero attulit mihi nescio quis, angelum puto. Gratissimae plane mihi fuere cum de te et rebus tuis me certiorem fecerint. [2] Amplexatus sum primum probatum amorem tuum erga me, mox non mediocrem laetitiam cepi cum te in negotiis serenissimi regis detineri Antuerpiae audiui. Plurimum enim facio tanti principis de te iudicium. [3] Arbitror autem te religionis causa istuc missum; Deus te adiuuet ita ut opto! Et laetor cum reipublicae christianae per summos et principes uiros consulitur. Et si quis alius onus hoc laboris atque officii plenissimum summa cum dignitate sustinet, Pontifex noster unus est, cuius uitae probitas exemplum, iustitia terrorem, pietas spem miram orbi uniuerso affert.

[4] Albanum ducem perfidos illos christiani nominis hostes contriuisse laetor; uideo enim in iis gestis admiranda illa Dei opera quae in dilecti populi gratiam olim faciebat. Haec miror; idem enim Deus est nec nos minus illi cari et accepti sumus quam populus Israelis.

[5] Quod uero ad me attinet, in iis studiis uersor de quibus antea ad te scripsi dum in Hispania esses. Illud amplius scies Opticen meam sub praelo esse; ante mensem (ut spero) absoluetur; eam ad te mittam. Post haec ad Psalmorum interpretationem edendam me accingam, [f. 17v] eius te quoque participem faciam ut exiguo symbolo magnum meum in te amorem significem. [6] Tu uero crebrius ad me scribe, rescribam et ego crebrius.

[7] Est quidam Oliuerius Baldoccius, uir doctus, Louanii, qui literarum causa se in mei amicitiam insinuauit. Vellem ut diligenter de eo inquireres; nam si probitas et fides doctrinae eius ac beneuolentiae in me suae respondebit, pari illum amore ac beneuolentia rependam. Sin minus, scias me literas odisse quae pietate carent. Detestor enim insanientem sapientiam. At si eum inuenies uirum, amplectere, quaeso, illum; et sic cum eo agas aut per literas aut si praesens affuerit ut cognoscat commendationem meam apud te plurimum ualuisse.

[8] Vale. Venetii, 4 Kalendas Septembris MDLVIII.

en_GBEnglish (UK)