La correspondencia de Benito Arias Montano. Edición crítica digital

1570 05 00 T

Benito Arias Montano [Antwerp] to the bishops of Tournai, of Ghent, and the archbishop of Cambrai.

May 1570

METADATA

Identifier: 1570 05 00 T

Incipit: Quamquam nullum antehac meum tibi officium constet…

Manuscripts:

    (B) KBS, Ms. A 902, f. 197v-r.

Prints:

    (E1) Macías, La Biblia Políglota de Amberes, pp. 196-199; (E2) Domínguez, Correspondencia, I, 464-469.

Critical edition, translation and notes: Baldomero Macías Rosendo

Codification and digital edition: Antonio Dávila Pérez

SUMMARY

BAM writes three bishops by reason of his office to make them a request. The Polyglot Bible is almost complete. Bam has written the preface, considering appropriate that a group of persons of recognized dignity correct and revise the draft. He asks the bishops to assist in this process of correction.

COMMENT

This text is actually the draft of three different letters. That is, BAM addresses each of these three prelates separately, although the text is the same in all cases. In May 1570, Cornelius Janseniua held the episcopal dignity in Ghent. The see of Tournai was occupied by Gilbert d’Oignies. As for the Archbishopric of Cambrai, since 22 May 1562, Maximilian de Berghes held that dignity. Within the bundle where this draft has been preserved, the folio containing it underwent a change in orientation before being numbered; thus, for its correct reading and interpretation, one must start with folio 197v and continue on folio 197r.

This letter was written after 6 May because that is the date of the previous letter preserved in the Stockholm Manuscript. The letter was written before 13 May, as that is the date of the reply from one of the recipients of this letter (Cornelius Jansenius).

FACSIMILE

TEXT AND CRITICAL APPARATUS (VISUALIZATION OF XML-TEI MARKUP) La correspondencia de Benito Arias Montano: edición crítica digital — Benito Arias Montano [Amberes] a los obispos de Tournai y Gante, y al arzobispo de Cambray – Mayo de 1570


Episcopis Tornacensi1, Gandauensi, archiepiscopo Cameracensi.

[1] Quamquam nullum hactenus antehac meum in te tibi officium constet quod studium et animum et studium erga te meum testari et gratiam mi erga me tuam conciliare possit, tamen et muneris, loci personaeque quam sustines maxima dignitas meammeum et omnium eorum, qui pietatem sincere pure sancteque colere stu student amorem obseruantiamque tibi certam tui certam confirmare tibi potest, et ista cum summa amplitudine2 conuinctamaxima quoque coniuncta3 humanitas tuam mihi et omnibus expetentibus gratiam pollicetur gratiam omnemque rusticum pudorem dubitationem tollit exige po orandi et postulandi eas res, praecipue quas efficere praestare et facultatis, dignitatis humanitatisque tuae proprium est; cuius generis sunt quaecumque uel siad pietatis uel u et catholicae religionis uel ad bonarum literarum rationes adiuuandas et consolidandas spectant faciunt. [2] Quamobrem cum et ego nondum tibi cognitus notus aut conspectus tantum te amem atque obseruem quantum qui maxime familiarissimus quisque quisque tibi mortalium omnium amare atque obseruare potest, in re honestissima nec mea tantum causa non mea sed tua uere, sed uere tua, immo omnium optimorum uirorum et sacrorum presulum, totius denique christianae atque catholicae Ecclesiae diligentiam, auctoritatemque et operam tuam expetere et postulare non dubitaui. Sed de tua humanitate et facilitate maxima mihi ipse tam praesentem promissi quam propediem non expecto solum, sed praesentem intueri uideor.

[3] Iam opinor ex publica fama et aliis auctoribus certis opinor te accepisti audisti audiisse cognouisse regis nostri catholici erga Sacrorum Librorum dignitatem conseruandam et amplificandam consilium et studium quantum semper fuerit; atque eius rei causa efficiendae causa Plantino typographo celeberrimo comissamcommissam fuisse prouinciam satis difficilem, honestissimam tamen, imprimendi Biblia Haebraica, Graeca et Chaldaica cum tribus Latinis uersionibus, ea quam Vulgatam dicimus et duabus aliis correctissimis; meque ad id procurandum opus ada rege ipso fuisse legatum. [4] Id opus, quod . ex diuino beneficio optime et ex animi sententia procedat, atque non nimis longe a fine sit, praefatione . instruere ex eiusdem regis catholici4 auctoritate meditamur. Ipse autem rex nobis argumentum prescripsit, quod longiore etiam oratione etiam ex illius mandato persequeremur. Quoniam uero in toto opere ipso nihil nostrum a nobis adhibitum pro est praeter summam uersionum fidem, [f. 197r] correctionis diligentiam abque pres quam pro ingenii et facultatis nostrae tenuitate studiose praestitisse uidemur, una tantum praefationis rationem cura reliqua est, cuius rationem non meo unius ingenio aut consilio sed omni constare uolui, sed omnium eorum arbitrio et calculo quibus et pietatis et doctrinae causa me ipsum meaque omnia proponere corri ad corrigendum, probandum atque examinandum proponere ac sumitteresummitere debeo. [5] His omnibus nominibus cum dignitas amplitudoque tua obseruanda et colenda sit ad communem causamrem, hoc est, ad praefationem in sacra haec Biblia communibus usibus edendam; . adeunda, oranda, implorandaque fuit ut, inter caetera quae pietatis causa negocia sustines, aliquot saltem horas nobis nob etiam huic praefationi impertiri uelis pro arbitrio iudicioque tuo eximio non in re rerum solum rebus tantum sed ipsis quae in ea tractantur, sed in uerborum etiam proprietate, elegantia et castimonia examinandae, corrigendae atque et, si commodum uideatur, mutandae et innouandae. Ideo enim latiores margines in examplariexemplari parari curaui ut idoneus locus esset annotationibus et correctionibus adscribendis esset locus.

[6] autem facies autem In ea autem re suscipienda et quam maturrime efficienda et munere, officio nomineque tuo dignissimum officium et me qui feceris et me tui cultorem studiosissimum maximo et perpetuo beneficio deuinxeris. Nec ingratum aut immemorem experieris, utpote qui et cum apud alios omnes tum apud regem meum et humanitatem, facilitatem, doctrinam, pietatem, satis alias notas uirtutes tuas tamen ipse etiam praedicaturus sum praedicaturus.

Tornacensi] B, E2; Turnicensi (E1)
amplitudine] B, E2; post amplitudine imum punctum posuit (E1)
coniuncta] B, E2; conuincta (E1)
catholici] B, E2; catholica (E1)
TRANSLATION INTO SPANISH
AND NOTES
La correspondencia de Benito Arias Montano: edición crítica digital — Benito Arias Montano [Amberes] a los obispos de Tournai y Gante, y al arzobispo de Cambray – Mayo de 1570


A los obispos de Tournai,1 de Gante,2 y al arzobispo de Cambray.3

[1] Aunque hasta ahora no medie ningún servicio mío con el que pueda demostrar mi inclinación y afición hacia vuestra merced, y granjearme su favor, sin embargo, la máxima dignidad del cargo, la plaza y la posición que ostenta vuestra merced le pueden confirmar el afecto y consideración hacia su persona que sentimos no solo yo, sino también todos estos que se afanan en practicar la piedad con pureza y santidad; también la probada humanidad de vuestra merced junto con su alta jerarquía me garantiza a mí, y a todos los que lo procuran, su favor, y disipa toda vacilación al pedirle y reclamarle estas cosas, sobre todo las que son propias del cargo, de la dignidad y de la humanidad de vuestra merced; de cuya naturaleza son todas las que atienden a ayudar y consolidar la valoración de la piedad y la religión católica tanto como la de las buenas letras. [2] Por lo cual, también yo, a quien todavía no conoce ni ha visto vuestra merced, le aprecio tanto y le tengo en tanta consideración como el que más de los allegados de vuestra merced, en un asunto de gran virtud, y que no me atañe solo a mí, sino también a vuestra merced, o mejor dicho, a todos los varones excelentes y a todas las autoridades eclesiásticas, en resumen, a toda la Iglesia cristiana y católica, no he dudado en solicitar y exigir la diligencia, la autoridad y la colaboración de vuestra merced. Pero de la gran humanidad y amabilidad de vuestra merced no solo espero los mayores favores, sino que me parece tenerte delante.

[3] Me imagino que por el comentario público, así como por otras fuentes fidedignas, ha tenido noticias vuestra merced de cuánta ha sido siempre la determinación y el empeño de nuestro rey católico por conservar y aumentar la dignidad de los Libros Sagrados; y que para llevar a cabo esto le ha sido confiada al famoso impresor Plantino la tarea bastante difícil, aunque muy estimable, de imprimir la Biblia hebrea, griega y caldea con tres traducciones latinas, esta que llamamos Vulgata, junto con otras dos muy correctas; e igualmente habrá oído vuestra merced que yo he sido enviado por el rey mismo para dirigir este trabajo. [4] Trabajo al que, como avanza a pedir de boca, conforme a la ayuda divina y nuestro deseo, y no dista mucho de su conclusión, tenemos la intención de proveer con un prefacio, según el mandato de este mismo rey católico. Sin embargo, el propio rey nos determinó el argumento, para que nosotros también, conforme a su mandato, lo desarrollaramos con un discurso más amplio. Y dado que en toda la obra nosotros no hemos puesto nada de nuestra cosecha salvo la mayor fidelidad de las traducciones [f. 197r] y el mayor cuidado en la corrección de pruebas, lo cual, a tenor de la parquedad de nuestro ingenio y capacidad, creemos haberlo cumplido con celo, solo queda el cuidado del prefacio, cuya consideración no he querido que dependa solo de mi ingenio y juicio, sino también de la opinión y criterio de todos estos a cuya corrección, aprobación y examen debo presentarme y someterme yo mismo y todo lo mío por su piedad y erudición. [5] Como la dignidad y grandeza de vuestra merced deban ser consideradas y respetadas por todas estas razones con vistas a un proyecto común, es decir, a la publicación del prefacio de esta sagrada Biblia para utilidad pública, también debieron ser abordadas, solicitadas e imploradas a fin de que, entre los demás negocios que sostiene vuestra merced a causa de su piedad, se digne a concederle algunas horas, al menos, a este prefacio para que, conforme a la opinión y el distinguido juicio de vuestra merced, no solo en lo que al contenido se refiere, sino también en la propiedad, elegancia y pureza de los términos lo examine, lo corrija y, si le parece conveniente, lo modifique y lo renueve. Y por ello, he procurado que se dejaran márgenes bastante anchos en el ejemplar para que hubiera un lugar apropiado para recoger las anotaciones y las correcciones.

[6] En emprender este trabajo y concluirlo lo antes posible prestará vuestra merced un servicio digno de su cargo, de su responsabilidad y de su nombre, y a mí, que soy afectísimo suyo, me obligará con un enorme y duradero favor. Y no me mostraré desagradecido ni olvidadizo, puesto que no solo ante todos los demás, sino también ante mi rey, yo mismo predicaré la humanidad, amabilidad, sabiduría, piedad y las otras virtudes de vuestra merced más que probadas.

Note: 1 Gilbert d’Oignies (1520-1574), obispo de Tournai desde el 21 de octubre de 1565 hasta su muerte el 25 de agosto de 1574.
Note: 2 Cornelius Jansen (1510-1576), ordenado obispo de Gante el 29 de agosto de 1568, cargo que ejerció hasta su muerte, acaecida el 11 de abril de 1576.
Note: 3 Maximilien de Berghes (1512-1570), ordenado arzobispo de Cambray el 14 de mayo de 1559, ocupando dicho cargo hasta su fallecimiento el 29 de agosto de 1570.
TEXT (WITHOUT VISUALISATION
OF XML-TEI MARKUP)
La correspondencia de Benito Arias Montano: edición crítica digital — Benito Arias Montano [Amberes] a los obispos de Tournai y Gante, y al arzobispo de Cambray – Mayo de 1570


Episcopis Tornacensi, Gandauensi, archiepiscopo Cameracensi.

[1] Quamquam nullum antehac meum tibi officium constet quod animum et studium erga te meum testari et gratiam erga me tuam conciliare possit, tamen et muneris, loci personaeque quam sustines maxima dignitas meum et omnium eorum, qui pietatem pure sancteque colere student amorem obseruantiamque tui confirmare tibi potest, et ista cum summa amplitudine maxima quoque coniuncta humanitas tuam mihi et omnibus expetentibus pollicetur gratiam omnemque dubitationem tollit orandi et postulandi eas res, praecipue quas praestare facultatis, dignitatis humanitatisque tuae proprium est; cuius generis sunt quaecumque uel ad pietatis et catholicae religionis uel ad bonarum literarum rationes adiuuandas et consolidandas faciunt. [2] Quamobrem cum et ego nondum tibi notus aut conspectus tantum te amem atque obseruem quantum familiarissimus quisque tibi mortalium omnium amare atque obseruare potest, in re honestissima nec mea tantum causa, sed uere tua, immo omnium optimorum uirorum et sacrorum presulum, totius denique christianae atque catholicae Ecclesiae diligentiam, auctoritatem et operam tuam expetere et postulare non dubitaui. Sed de tua humanitate et facilitate maxima mihi ipse non expecto solum, sed praesentem intueri uideor.

[3] Iam ex publica fama et aliis auctoribus certis opinor te cognouisse regis nostri catholici erga Sacrorum Librorum dignitatem conseruandam et amplificandam consilium et studium quantum semper fuerit; atque eius rei efficiendae causa typographo celeberrimo commissam fuisse prouinciam satis difficilem, honestissimam tamen, imprimendi Biblia Haebraica, Graeca et Chaldaica cum tribus Latinis uersionibus, ea quam Vulgatam dicimus et duabus aliis correctissimis; meque ad id procurandum opus a rege ipso fuisse legatum. [4] Id opus, quod ex diuino beneficio optime et ex animi sententia procedat, atque non nimis longe a fine sit, praefatione instruere ex eiusdem regis catholici auctoritate meditamur. Ipse autem rex nobis argumentum prescripsit, quod longiore oratione etiam ex illius mandato persequeremur. Quoniam uero in toto opere ipso nihil a nobis adhibitum est praeter summam uersionum fidem, [f. 197r] correctionis diligentiam quam pro ingenii et facultatis nostrae tenuitate studiose praestitisse uidemur, una tantum praefationis cura reliqua est, cuius rationem non meo unius ingenio aut consilio constare uolui, sed omnium eorum arbitrio et calculo quibus et pietatis et doctrinae causa me ipsum meaque omnia ad corrigendum, probandum atque examinandum proponere ac summitere debeo. [5] His omnibus nominibus cum dignitas amplitudoque tua obseruanda et colenda sit ad communem rem, hoc est, ad praefationem in sacra haec Biblia communibus usibus edendam; adeunda, oranda, implorandaque fuit ut, inter caetera quae pietatis causa negocia sustines, aliquot saltem horas huic praefationi impertiri uelis pro arbitrio iudicioque tuo eximio non in rebus tantum quae in ea tractantur, sed in uerborum etiam proprietate, elegantia et castimonia examinandae, corrigendae et, si commodum uideatur, mutandae et innouandae. Ideo enim latiores margines in exemplari parari curaui ut idoneus annotationibus et correctionibus adscribendis esset locus.

[6] In ea autem re suscipienda et quam maturrime efficienda et munere, officio nomineque tuo dignissimum officium feceris et me tui cultorem studiosissimum maximo et perpetuo beneficio deuinxeris. Nec ingratum aut immemorem experieris, utpote qui cum apud alios omnes tum apud regem meum humanitatem, facilitatem, doctrinam, pietatem, satis alias notas uirtutes tuas tamen ipse etiam sum praedicaturus.

en_GBEnglish (UK)