[1560 02 01 – 1560 05 05]
Benito Arias Montano (León) to Fray Luis de León [Salamanca]
Between 1 February 1 and 5 May 1560
METADATA
Identifier: [1560 02 01-1560 05 05]
Incipit: Dedimus tandem, mi Leo, dedimus ultro nomen in hanc militiam…
Manuscripts:
Prints:
Critical edition, translation and notes: Antonio Dávila Pérez
Codification and digital edition: Antonio Dávila Pérez
SUMMARY
BAM finally managed to enter the aristocratic Order of Santiago. Until he takes the final oath, he will not be able to continue his studies. Due to lack of mail, he could not tell this news before. BAM asks fray Luis de León to help him in his academic project by collecting notes on basic points of Christian doctrine and theoretical principles of natural philosophy, for further discussion. BAM also wants León to recommend it to all senior members of the Order of Santiago living in Salamanca. He orders again the book entitled Apparatus Latinae locutionis.
COMMENT
López de Toro dated this letter to around May 8 or 9, 1560. Domínguez, «Letter from Arias Montano to Fray Luis de León», p. 286, proposes dating it to around March 24 of that year; the same author, in his Correspondencia, pp. 16-25, delays the writing date to April 14, 1560 based on an allusion (but not explicit reference) to some «festivities», which he identifies with Holy Week of that year. In any case, the only information that can be given as certain is the terminus ante quem non of mid-February 1560, the date on which BAM had already entered the Order of Santiago (the letter begins with this news); and the terminus post quem non of May 5, 1560, when our humanist swore as a knight of the Order of Santiago: that oath is referred to as a future event in the draft published here.
The transcription by López de Toro of 1955 (E1) has been republished without changes in Archivo Agustiniano, 50 (1956), 5-28, y en S. Álvarez Turienzo (ed.), Escritos sobre fray Luis de León. El teólogo y maestro de espiritualidad (Salamanca, 1993), pp. 111-132.
FACSIMILE
[1] Dedimus tandem, mi Leo, dedimus ultro nomen in hanc militiam neque, neque nos incepti1 poenitet, neque iam poenitere decebit2 quod. [2] Id autem maxime animum3 ad hanc rem induxit, quod ad destinatum propositumque negocium futurum nobis otium commoditatemque augurati sumus, tum ob ex disciplinae quae hic colitur exercetur temperamento ac clementia,4 tum ob contubernalium commilitonumque ingenia, quae quorum maxima pars mansueto sunt animo et ad amicitiam officiumque que excolendum propenso informato et, quodque maxime mireris in communi diuersorum hominum coetu, contententionis inter eos neque nomen quidem auditur; ad in literasrum autem uero studia5 et si non omnibusum propensum animi sub . ingenium nullius tamen inuidum ingenium est.
[3] Superest ut tyrocinium percurramus nostrum disciplinaeque operam demus atque, idque dum peragatur, studiorum nostrorum rationem persequi non uacabit licebit. [4] Scis enim, mi Leo, quibus6 negotiis et, moribus et, legibus, ceremoniis ritibusque perdiscendis toto hoc tyrocinii tempore uacari soleat, deuorandumque nobis esse hoc taedium, quo si maxime liberare leuare cuperent7 praefecti uel ob eorum qui ueni futuri posthac tyrones sunt exemplum8 fieri tamen non expedit.
[5]Cum At uero cum autem sacramentum fecerimus, id, cuius gratia huc nos contulimus, conabimur. Sed nec ἂμουσοι omnino hoc tempore sumus, quando et ad poetarum lectionem et obseruationem9 aliqui dantur interea reditus.
[6] Huius autem rei te hactenus certiorem facere tabellarii deffectudefectu non potui sciebam cupiebamque maxime commoditatemque quaerebam ut literas ad te darem, quem mearum rerum imprimis sollicitum noui. [7] Commodum igitur se obtulit Capillas, huius disciplinae ueteranus, qui festa haec cum suis contuber cum suis commilitonibus acturus inde huc uenit. Is de te rogatus be a nobis rogatus bene ualere fecisse quae nuper the. in the sustinuisseque nuper theologicum certamen cum summa ingenti laude et plausu respondit. [8] . faciant superi Det tibi Deus et ut pro meis uotis et san. ualeas et foelix sis.
[9] Nostrorum autem negotiorum At uero nostrorum10 negociorum ut te hortatorem suasoremque habeo, sic socium habere fas est. Cura igitur ut, quibus rebus quibusque artibus maxime possis, his in communi religionis causa opem mihi conferas, nam et tuo iudicio multum tribuo semper [f. 129v] et iudicio11 tuo et ope fretus, maximam spem meis conatibus fecero. [10] Quare quidq. quodcumque quaecumque12 inter studendum offenderis quae13 ad ea capita christianae disciplinae capita pertinere, de quibus dubitamur nostro tempore disputatur pertinere uidebitur et, id omne obse et abs te obseruari et excerpi abs. oporterat in rem noster oportuerit in prim., sed et recensere nunc libet ut admonitus etiam sis quae sint illa.
[11] Primum de praedestinatione et reprobatione, electione et reprobatione; de iustificatione pecc lapsi hominis, de fide, de obedientia sine14 operibus, de Spiritu Sancto eiusque infusione, de non peccandi potentia et uirtute, an a Deo15 datam uirtutem hanc, an usu exercitationeque longa comparatumri quasi ha hic quasi habitus quidam possit; iam de sanctificatis estque hic locus de sanctificatis et gratia confirmatis de de quo, in quo multa uariaque nostri disserunt.
[12] Tum de sacramentorum16 uirtute et efficatia unde sint, qua in re sita sit eorum uirtus, in ipsane materia sacra certis praecationibus conse initiata an in Christi unctione et potestate a patre data concessa, quam tamen referunt sacramenta illa externa referant17 quemadmodum exterior circumcisio interiorem cordis referebat18 circumcisionem. [13] Quae omnia capita te abs te in certis commentariis digesta esse cupio ut cum aliquid legen., quo si quid legendo ad deprehenderis obseruaueris quod ad eorum rationem argumentumque pertineat, in nostrum usum conferas. Namque haec sunt quae19 inter inter dum sacros libros interpretabimur disputanda a nobis saepius ocurrent. [14] Iam in Phisicis rationibus duo tibi proponam argumenta, unam atque alteram tibi proponam quaestionem, ad quaequas nobis tua diligentia maximo esse poteris adiumento occurrentia per diuersos autores argumenta in una in paratos utrique quaestioni locos conferendo [f.130r] siue ea20 nostram sententiam astruere seu labefactare uideantur. [15] Alterum atque Alteruma quidem de igni de elementari igni quaestio est; altera de coelestium autem orbium numero altera, in priori enim disputatione nos utriusque in utraque enim ratione nostra sententia diuersa omnino a uulgata receptaque opinantium tradditionetraditione nostra est sententia. Nam neque nos igneum elementum in rerum natura existere censemus, neque orbium coelorumque numerum in21 undecimum produci usque sua uel duodecimum produci putamus tribus, namque tribus tantum contenti22 caeteros tollimus. Atque primum quidem hunc aerem ad planetarum usque orbem uocamus,23 ipsum deinde omnium stellarum, tam errantium quam immobilium locum statuimus, ultimum autem Dei beatorumque spirituum sedem statuimus.
[16] Ad qua Ad tres igitur quaestiones omnes an Ergo ad harum ominum quaestionum disputationem undique nobis abs te parari auxilia comm et relligionisreligionis et uoti communis et amicitiae nomine expetimus expeto. Atque in primo priori24 genere Theologicae tractationis scholasticorum autorum con, scholasticorum autorum argumenta obseruare satis fuerit, in posteriori autem generere quod ad harum natu ad coelorum ignisque naturam et numerum expe spectat, undique collata argumenta nobis parabis siue se uel tu pa siue antiquos autores siue recentiores euolueris seu, atque etiam seu poetas seu liberiori oratione usos scriptores uersaueris. [17] Neque tamen lab improbum tibi laborem imponimus, ut quae illi de his rebus pluribus25 uer disputant uerbis totidem hoc, ea tu totidem uel pluribus nobis excipias.26 Tantum diligentiam poscimus ut eorum sententiis leuiter tactis, locos . . indicesunde unde certa27 ubi unde, cum opus fuerit, expromere possimus [f. 130v] [f. 131r] in indices. [18] Hac cu Hanc etiam curam de igne bonarum literarum studiosis amicis mandare poteris, finem tamen institutumque nostrum celabis omnino,28 idque in duobus de igne, deque caelorum numero capitibus postremis facere licebit, nam in29 aliis tua tantum opera nobis opus est uti uolo,30 quem omnium meorum studiorum ducem conscium sociumque libenter elegi. [19] Fac igitur, pro tua Pro tua igitur humanitate proque eximio egregio religio egregio in religionem studio dabis operam ut cuius exercitii adiutor suasor nobis imprimis inter primos es, eius tu primus solusque31 [f. 131v] adiutor sis sis adiutor. Atque ita et me admissi consilii et te dati non paenitebit. [20] Illud etiam tuae humanitatis proprium et nostrae autoritati aptissimum expedientissimum erit, si apud huius huius militiae quam profiteor militiae ueteranos qui istic discendi gratia causa uersantur, quam . ego apud te bona tu de me aestimationem, caeterique bonarum literarum hoc est tui similes amatores, hoc est, tui similes habitus hac pro nostra humanitate officioque habeatis, pro occasione significes,32 ut scilicet quod mihi uos omnes pro humanitate uestra tribuitis, apud eos etiam conser conseruetis qui mihi communis societatis professione coniuncti adiumento esse possunt, com, multis in rebus possunt. Neque aliud quam tuum apud eos testimonium opto, quod satis superque id sit, hominis et omnium consensu boni sapientisque ad me honestandum. De librorum autem comparandorum curam
[21] Postremo quem librum ut nobis quaereres33 magnopere te rogaui etiam atque etiam rogo eum nempe, cui titulus est Latinae locutiones appa Apparatus Latinae locutionis, ut etiam ad me scribas quam saepissime et si quid est cuius me certiorem fieri fieri expediat admonitum certioremue34 fieri expediat non omittas.
[22] Vale ex collegio societate hac militum diui Iacobi Ensigeri.
[1] Nos inscribimos, al fin, mi querido León,1 nos inscribimos de buen grado en esta orden militar,2 y no nos avergüenza nuestra intención, ni convendrá ya avergonzarse. [2] Y sobre todo me empujó a este propósito el hecho de que presagiamos que habremos de contar con el ocio y la disponibilidad necesaria para el trabajo destinado y proyectado, tanto por la moderación y clemencia de la disciplina que aquí se ejerce, como por la condición natural de los camaradas y compañeros de orden, la mayor parte de los cuales son de carácter pacífico y dispuesto a cultivar la amistad y el servicio y (cosa que es de admirar en una comunidad de hombres diversos) entre ellos ni siquiera se oye la palabra controversia; y aunque la condición de todos ellos no está inclinada a los estudios de las letras, no obstante la de ninguno es contraria a las mismas.
[3] Queda que recorramos nuestro noviciado y nos apliquemos a la disciplina, y mientras esto se realiza, no se podrá proseguir el plan de nuestros estudios. [4] Pues sabe, mi querido León, al aprendizaje de qué negocios, costumbres, leyes, ceremonias y ritos se suele consagrar el tiempo en todo este período de noviciado, y que habremos de devorar este tedio, del que, aunque los superiores quisieran librarnos sobremanera, no obstante no conviene que se haga esto por el ejemplo de quienes después vayan a ser novicios.
[5] Con todo, una vez que hayamos prestado el juramento,3 intentaremos realizar el trabajo para el que nos hemos desplazado aquí. Sin embargo, no somos completamente ajenos a las musas en este tiempo, puesto que entretanto se presentan algunas ocasiones para regresar a la lectura y estudio de los poetas.
[6] Y no he podido comunicar a vuestra merced este hecho hasta ahora por falta de correo, y tenía muchas ganas y buscaba la oportunidad de enviar cartas a vuestra merced, que sé que se interesa entre los primeros por mis asuntos. [7] Así que se presentó la ocasión de Capillas,4 veterano de esta orden, que llegó aquí desde esa ciudad para celebrar estas fiestas con sus compañeros de orden. Al preguntarle por vuestra merced me respondió que estaba bien y que había sostenido recientemente un debate teológico con enorme alabanza y aplauso. [8] Dios conceda a vuestra merced que, conforme a mis plegarias, tenga salud y sea feliz.
[9] Pero de la misma manera que le considero como inspirador y consejero de nuestros asuntos, así también es justo que le tenga como socio de los mismos. Procure, por tanto, con todos los recursos y medios que pueda, ayudarme en esta causa de común religión, pues [f. 129v] confiado en el juicio y recursos de vuestra merced, albergaré la mayor de las esperanzas en mis proyectos. [10] Por lo cual, todo lo que encuentre vuestra merced en sus estudios que parezca tocar a los capítulos de la disciplina cristiana sobre los que se debate en nuestro tiempo, todo ello convendrá que lo analice y lo apunte, pero ahora quiero recapitular esos asuntos para que vuestra merced tenga claro también cuáles son.
[11] Primero sobre la predestinación, la elección y la reprobación; sobre la justificación del hombre pecador, sobre la fe, sobre la obediencia sin obras, sobre el Espíritu Santo y su infusión, sobre la posibilidad y virtud de no pecar, si esta virtud ha sido concedida por Dios, si este tipo de hábito puede conseguirse por el uso y el largo ejercicio; y está este pasaje de los santificados y confirmados por la gracia, sobre el que los nuestros mantienen muchas y variadas discusiones.
[12] A continuación sobre la virtud y la eficacia de los sacramentos, de dónde son, en qué sitio reside su virtud, si en la misma materia iniciada en ciertas oraciones o en la unción y en el poder de Cristo concedido por el padre, al que, no obstante, se refieren aquellos sacramentos externos igual que la circuncisión exterior hacía referencia a la circuncisión interior del corazón. [13] Todos estos capítulos deseo que sean dispuestos por vuestra merced en ciertos comentarios, para que si observa algo en sus lecturas que tenga que ver con la razón y el argumento de los mismos, los reúna para uso nuestro. Pues estas son las materias que con más frecuencia debemos discutir al interpretar los Libros Sagrados. [14] Ahora en cuanto a los principios de la Física, propondré a vuestra merced dos cuestiones, a las que con su diligencia podrá ser de la mayor ayuda para nosotros, reuniendo los argumentos que localice en diversos autores en lugares dispuestos para una y otra cuestión [f.130r] ya parezcan que prueban o debilitan nuestra opinión. [15] La primera es la cuestión sobre el elemento del fuego; sobre el número de orbes celestes, la segunda, pues en ambas cuestiones nuestra opinión es muy diversa de la tradición extendida y recibida de los que han opinado sobre ellas. Pues ni consideramos que el elemento del fuego exista en la naturaleza, ni pensamos que el número de orbes y de cielos se extienda hasta once o incluso hasta doce, pues contentándonos con tres, suprimimos los restantes. Y al primero llamamos aire hasta el orbe de los planetas, a continuación situamos el mismo lugar de todas las estrellas, tanto errantes como inmóviles, por último colocamos la sede de Dios y de los espíritus de los bienaventurados.
[16] Así que para la discusión de todas estas cuestiones deseo vivamente que vuestra merced no preste ayuda en nombre de la religión y del voto común y de nuestra amistad.5 Y en el primer género de la cuestión teológica, será suficiente observar los argumentos de los autores escolásticos; en el último tipo, que toca a la naturaleza de los cielos y del fuego y al número de los primeros, vuestra merced nos preparará argumentos reunidos de todas partes, ya maneje autores antiguos o más recientes, y ya también trate poetas y autores en prosa. [17] Y no obstante no imponemos a vuestra merced el trabajo ímprobo de que las cosas que ellos discuten sobre estos asuntos con muchas palabras, esas mismas vuestra merced las copie para nosotros con las mismas o con más palabras. Solo le pedimos el cuidado de que, tras tocar levemente sus ideas, nos indique los lugares de donde, cuando sea necesario, podamos sacar las palabras exactas. [f. 130v] [f. 131r] [18] Este encargo también podrá confiarlo vuestra merced a los amigos estudiosos de las buenas letras, pero ocultará por completo nuestro fin y propósito, y esto se podrá hacer en los dos capítulos finales sobre el fuego y sobre el número de cielos, pues en las otras cuestiones solo queremos servirnos del trabajo de vuestra merced, a quien elegí de buen grado como guía cómplice y socio de todos estudios. [19] De modo que conforme a su amabilidad y según su ilustre estudio de la religión se empleará vuestra merced en ser mi primer y único ayudante en un proyecto a cuyo ejercicio me incitó entre los primeros [f. 131v] Y así no me avergonzará haber aceptado el consejo ni a vuestra merced habérmelo dado. [20] Será muy propio de vuestra amabilidad y muy conveniente para nuestra autoridad si ante los veteranos de esta milicia que profeso que viven en esa ciudad dedicados a los estudios, comunique vuestra merced en su momento la estimación que vuestra merced y los demás amantes de las buenas letras, esto es, los que son como vuestra merced, tienen hacia mí, para que, claro está, lo que todos ustedes me atribuyen por vuestra amabilidad, lo conserven también ante los que pueden servirme en muchas cosas de ayuda unidos en la profesión de una misma comunidad. Y no deseo otra cosa que el testimonio de vuestra merced ante ellos, pues será más que suficiente para proporcionarme honra el testimonio de un hombre considerado por todos bueno y sabio.
[21] Por último, el libro que rogué a vuestra merced insistentemente que nos buscara, se lo pido de nuevo, me refiero al que se titula Apparatus Latinae locutionis;6 también que vuestra merced me escriba con la mayor frecuencia que pueda y que no deje de comunicarme si hay algo de lo que convenga advertirme o informarme.
[22] Adiós, desde esta comunidad de los Caballeros de Santiago.
[1] Dedimus tandem, mi Leo, dedimus ultro nomen in hanc militiam, neque nos incepti poenitet, neque iam poenitere decebit. [2] Id autem maxime animum ad hanc rem induxit, quod ad destinatum propositumque negocium futurum nobis otium commoditatemque augurati sumus, tum ex disciplinae quae hic exercetur temperamento ac clementia, tum ob contubernalium commilitonumque ingenia, quorum maxima pars mansueto sunt animo et ad amicitiam officiumque excolendum informato et, quod maxime mireris in communi diuersorum hominum coetu, contentionis inter eos neque nomen quidem auditur; in literarum uero studia et si non omnium propensum nullius tamen inuidum ingenium est.
[3] Superest ut tyrocinium percurramus nostrum disciplinaeque operam demus, idque dum peragatur, studiorum nostrorum rationem persequi non licebit. [4] Scis enim, mi Leo, quibus negotiis, moribus, legibus, ceremoniis ritibusque perdiscendis toto hoc tyrocinii tempore uacari soleat, deuorandumque nobis esse hoc taedium, quo si maxime leuare cuperent praefecti uel ob eorum qui futuri posthac tyrones sunt exemplum fieri tamen non expedit.
[5] At uero cum sacramentum fecerimus, id, cuius gratia huc nos contulimus, conabimur. Sed nec ἂμουσοι omnino hoc tempore sumus quando et ad poetarum lectionem et obseruationem aliqui dantur interea reditus.[6] Huius autem rei te hactenus certiorem facere tabellarii defectu non potui cupiebamque maxime commoditatemque quaerebam ut literas ad te darem, quem mearum rerum imprimis sollicitum noui. [7] Commodum igitur se obtulit Capillas, huius disciplinae ueteranus, qui festa haec cum suis commilitonibus acturus inde huc uenit. Is de te a nobis rogatus bene ualere sustinuisseque nuper theologicum certamen cum ingenti laude et plausu respondit. [8] Det tibi Deus ut pro meis uotis et ualeas et foelix sis.
[9] At uero nostrorum negociorum ut te hortatorem suasoremque habeo, sic socium habere fas est. Cura igitur ut, quibus rebus quibusque artibus maxime possis, his in communi religionis causa opem mihi conferas, nam et tuo iudicio multum tribuo semper [f. 129v] et iudicio tuo et ope fretus, maximam spem meis conatibus fecero. [10] Quare quaecumque inter studendum offenderis quae ad ea christianae disciplinae capita, de quibus nostro tempore disputatur pertinere uidebitur, id omne et abs te obseruari et excerpi oportuerit, sed et recensere nunc libet ut admonitus etiam sis quae sint illa.
[11] Primum de praedestinatione, electione et reprobatione; de iustificatione lapsi hominis, de fide, de obedientia sine operibus, de Spiritu Sancto eiusque infusione, de non peccandi potentia et uirtute, an a Deo datam uirtutem hanc, an usu exercitationeque longa comparari hic quasi habitus quidam possit; estque hic locus de sanctificatis et gratia confirmatis, in quo multa uariaque nostri disserunt.
[12] Tum de sacramentorum uirtute et efficatia unde sint, qua in re sita sit eorum uirtus, in ipsane materia certis praecationibus initiata an in Christi unctione et potestate a patre concessa, quam tamen sacramenta illa externa referant quemadmodum exterior circumcisio interiorem cordis referebat circumcisionem. [13] Quae omnia capita abs te in certis commentariis digesta esse cupio, quo si quid legendo obseruaueris quod ad eorum rationem argumentumque pertineat, in nostrum usum conferas. Namque haec sunt quae dum sacros libros interpretabimur disputanda a nobis saepius ocurrent. [14] Iam in Phisicis rationibus, unam atque alteram tibi proponam quaestionem, ad quas nobis tua diligentia maximo esse poteris adiumento occurrentia per diuersos autores argumenta in paratos utrique quaestioni locos conferendo [f.130r] siue ea nostram sententiam astruere seu labefactare uideantur. [15] Altera de elementari igni quaestio est; de coelestium autem orbium numero altera, in utraque enim ratione diuersa omnino a uulgata receptaque opinantium traditione nostra est sententia. Nam neque nos igneum elementum in rerum natura existere censemus, neque orbium coelorumque numerum in undecimum usque uel duodecimum produci putamus, namque tribus contenti caeteros tollimus. Atque primum quidem hunc aerem ad planetarum usque orbem uocamus, ipsum deinde omnium stellarum, tam errantium quam immobilium locum, ultimum autem Dei beatorumque spirituum sedem statuimus.
[16] Ergo ad harum ominum quaestionum disputationem undique nobis abs te parari auxilia et religionis et uoti communis et amicitiae nomine expeto. Atque in priori genere Theologicae tractationis, scholasticorum autorum argumenta obseruare satis fuerit, in posteriori autem genere quod ad coelorum ignisque naturam et numerum spectat, undique collata argumenta nobis parabis siue antiquos autores siue recentiores euolueris, atque etiam seu poetas seu liberiori oratione usos scriptores uersaueris. [17] Neque tamen improbum tibi laborem imponimus, ut quae illi de his rebus pluribus disputant, ea tu totidem uel pluribus nobis excipias. Tantum diligentiam poscimus ut eorum sententiis leuiter tactis, locos certa unde, cum opus fuerit, expromere possimus [f. 130v] [f. 131r] indices. [18] Hanc etiam curam bonarum literarum studiosis amicis mandare poteris, finem tamen institutumque nostrum celabis omnino, idque in duobus de igne, deque caelorum numero capitibus postremis facere licebit, nam in aliis tua tantum opera nobis opus est uti uolo, quem omnium meorum studiorum ducem conscium sociumque libenter elegi. [19] Pro tua igitur humanitate proque egregio in religionem studio dabis operam ut cuius exercitii suasor nobis inter primos es, eius tu primus solusque [f. 131v] sis adiutor. Atque ita et me admissi consilii et te dati non paenitebit. [20] Illud etiam tuae humanitatis proprium et nostrae autoritati expedientissimum erit, si apud huius quam profiteor militiae ueteranos qui istic discendi causa uersantur, quam tu de me aestimationem, caeterique bonarum literarum amatores, hoc est, tui similes habeatis, pro occasione significes, ut scilicet quod mihi uos omnes pro humanitate uestra tribuitis, apud eos etiam conseruetis qui mihi communis societatis professione coniuncti adiumento esse, multis in rebus possunt. Neque aliud quam tuum apud eos testimonium opto, quod satis superque id sit, hominis omnium consensu boni sapientisque ad me honestandum.
[21] Postremo quem librum ut nobis quaereres magnopere te rogaui etiam atque etiam rogo eum nempe, cui titulus est Apparatus Latinae locutionis, ut etiam ad me scribas quam saepissime et si quid est cuius me admonitum certioremue fieri expediat non omittas.
[22] Vale ex societate hac militum diui Iacobi.