La correspondencia de Benito Arias Montano. Edición crítica digital

1568 08 07

Benito Arias Montano (Antwerp) to Carolus Clusius [Malines]

7 August 1568

METADATA

Identifier: 1568 08 07

Incipit: Satis apud me momenti tua uirtus eruditioque habet…

Manuscripts:

Prints:

    (E1) Freytagius, Virorum doctorum epistolae selectae, pp. 90-91; (E2) Barona-Gómez, La correspondencia de Carolus Clusius, pp. 55-56; (E4) Domínguez, Correspondencia, I, 87-91.

Edición digital:

Critical edition, translation and notes: Jeanine De Landtsheer

Codification and digital edition: Antonio Dávila Pérez

SUMMARY

BAM greatly admires Clusius' erudition and virtue, and is willing to do whatever he can for him. He is going to resort to the influence of the secretary, to ensure the immunity of Clusius' maternal first cousin. Clusius must send the intermediation letter from BAM to said secretary, after having read and sealed it. The letter also mentions that BAM is supporting a possible immunity for Dodoens as well, which he hopes Clusio will like.

COMMENT

This document contains the first letter preserved between BAM and the Flemish botanist Carolus Clusius. From the brief content of the letter it can be deduced that BAM, at the request of Clusius (or of another person in his circle), acted as a mediator between the Flemish scientific community and the Spanish authorities, even from the very beginning of his stay in Flanders to try to get them immunity from the accusations of heresy that followed one another in the trials promoted by the Duke of Alba after the serious revolutionary disturbances that occurred in the Low Countries in 1566. The short text of BAM promises a letter of recommendation addressed to Juan de Albornoz, secretary of Duke of Alba, to obtain the immunity of certain members of Clusius' circle.

It has not yet been possible to locate any handwritten testimony of the letter published here, neither original nor copy, despite the fact that some bibliographical references point to the University Archive of Wroclaw (Breslau) or to the University of Leiden itself, where the rest of the letters exchanged between BAM and Clusius is kept. On the other hand, among the testimonies of this letter we also include, as it could not be otherwise, the digital edition included on the website of Esther van Gelder (ed.), Clusius correspondence: A digital edition-in-progress. 1st release: December 2015. The Hague: Huygens ING. Clusius correspondence: A digital edition-in-progress. 1st release: December 2015. The Hague: Huygens ING. http://clusiuscorrespondence.huygens.knaw.nl (last visit: 04/15/2023), a collaborative and ongoing project developed at the Huygens Instituut in the Netherlands.

TEXT AND CRITICAL APPARATUS (WITH VISUALIZATION OF XML-TEI MARKUP) La correspondencia de Benito Arias Montano: edición crítica digital — Benito Arias Montano (Amberes) a Carolus Clusius [Malinas] – 7 de agosto de 1568


Benedictus Arias Montanus Carolo Clusio doctissimo et charissimo Salutem dicit.1

[1] Satis apud me momenti tua uirtus eruditioque habet, neque diuturnae familiaritatis et consuetudinis qua sese commendet indiget usu. Vtinam ego quantum tibi cupio praestare2 possem; cognosceres profecto non nouum aut uulgarem amicum, id quod in rebus omnibus quae meae facultatis erunt, licet experiaris. [2] Caeterum, quod ad consobrinae immunitatem pertinet, tantum praestare potero quantum gratiae apud secretarium (cuius in huiusmodi negotiis uoluntas valet) tenebo, id quod mearum litterarum exitus indicabit, quas tu ad eum perferendas curabis, lectas prius tibi et (si placuerint) obsignatas.[3] In quibus quod confirmandae Dodonaeo nostro immunitatis curam quam iam suscepi sustinere uidear, spero neque tibi ingratum, neque causae tuae inutile, meo autem officio consentaneum futurum.

[4] Vale.3 Antuerpiae, 7 Idus Augustas 1568.

Tuus, Arias Montanus
Benedictus Arias Montanus Carolo Clusio doctissimo et charissimo Salutem Dicit] E1, E4; Clusio doctissimo et charissimo s. (E2); ; Carolo Clusio doctissimo et charissimo S[alutem Dicit]. (E3)
praestare] E1, E3, E4; praestarer (E2)
Vale] E1, E3, E4; Val (E2)
Retrato de Carlos Clusio. Atribuido a Jacob de Monte. Leiden, Scaliger Instituut.
TRANSLATION INTO SPANISH
AND NOTES
La correspondencia de Benito Arias Montano: edición crítica digital — Benito Arias Montano (Amberes) a Carolus Clusius [Malinas] – 7 de agosto de 1568


Benito Arias Montano saluda cordialmente al muy docto y estimado señor Carlos Clusio.1

[1] Tengo en gran consideración la virtud y erudiciόn de vuestra merced, y no necesita la práctica de la amistad y contactos diarios para mantenerse. Ojalá pudiera realizar todo lo que yo deseo para vuestra merced; pues en verdad conocería en mí un amigo nada nuevo y vulgar, algo que puede comprobar en cualquier asunto que esté a mi alcance. [2] Por lo demás, en lo que toca a la inmunidad2 de la prima hermana de vuestra merced,3 solo podré hacer lo que depende de mi influencia ante el secretario4 (cuya voluntad tiene peso en este tipo de asuntos), cosa que revelará el resultado de mi carta, que vuestra merced se encargará de enviar a él, después de haberla leído y (si le parece bien) firmado. [3] En esa carta, espero que el hecho de que parezca apoyar la tarea de confirmar la inmunidad para nuestro Dodoneo,5 que ya había tomado a mi cargo, no será desagradable para vuestra merced ni inútil para su causa, sino que más bien corresponde a mi deber.

[4] Adiós. En Amberes, a 7 de agosto de 1568.
Suyo, Arias Montano6

Note: 1 Carolus Clusius, Charles de l’Ecluse o l’Escluse (Arras, 19 de febrero de 1526-Leiden, 4 de abril de 1609). Estudió en la Universidad de Lovaina, donde se licenció en Derecho en 1548. Desde joven se interesa por la botánica siguiendo el ejemplo de Remberto Dodoneo, terreno en el que llevó a sus últimos extremos una actitud positivista que evitaba cualquier intermediario entre el científico y su objeto. Hacia 1548 marcha a Marburgo, donde estuvo un año estudiando jurisprudencia con Juan Oldendorp; en 1549, pasa a Wittenberg. En 1550 parte a Fráncfort, viajando por Suiza, Saboya para llegar al fin en 1551 a Montpellier, donde se dedicó a la medicina y especialmente al estudio de las plantas medicinales. A finales de 1554 regresa a los Países Bajos con el título de medicus. Ya en Amberes tradujo al francés y enriqueció el Cruydtboeck de Dodoneo, que fue publicado como la Histoire des Plantes (Amberes, 1557). En 1560 viaja a Francia, pasando a principios de 1564 a España y Portugal para completar sus amplios conocimientos botánicos con el estudio de la flora de la Península Ibérica. En 1565 vuelve a los Países Bajos y, en 1568, se asienta en Malinas con su amigo el botánico Juan de Branción hasta 1573, año en que acepta la dirección de los jardines imperiales en Viena; allí conoció a Ogier de Busbeek y Dodoneo, Pighio y Justo Lipsio; con este cargo permanecerá hasta 1587. Hacia 1581 viaja a Inglaterra, donde conoce a Francis Drake y probablemente oye hablar de la patata, tubérculo que introduce en los Países Bajos, Alemania e Italia. A finales de los 80 pasa de Viena a Fráncfort, y en 1593 acepta la cátedra de Botánica de Leiden con la condición de que se le permitiera terminar antes su Stirpium historia; en la ciudad holandesa permaneció hasta que le sobrevino la muerte el 4 de abril de 1609. Pueden comprobarse sus meticulosas y exactas descripciones de las plantas y flores que estudió durante sus peregrinaciones en la obra de 1576 Rariorum aliquot stirpium per Hispanias obseruatarum historia, la de 1583 Rariorum aliquot stirpium, per Pannoniam, Austriam, et uicinas quasdam prouincias obseruatarum historia, y la de 1601, titulada Exoticorum libri decem. Cf. BNB V (1876), cols. 383-404; HTL, IV, 368-376; NBW, I (1964), cols. 414-419; NNBW, IX, cols. 150-153; BIB, I, 286
Note: 2 Las duras medidas proclamadas por el duque de Alba contra los protestantes o la gente que vivía en países protestantes generaron este tipo de movimientos de personas locales que buscaban la inmunidad frente a las mismas. BAM parece que disfrutaba de gran ascendiente ante el secretario del Gobernador General para conseguir este tipo de exenciones.
Note: 3 En latín clásico la palabra consobrina se refiere a una prima hermana del lado materno. Personaje no identificado.
Note: 4 Juan de Albornoz.
Note: 5 Remberto Dodoens, Dodonaeus o, castellanizado, Dodoneo (Leeuwarden, 1517-Leiden, 1585), médico y botánico. Sus padres vinieron a vivir a Malinas, donde Dodoneo pasó su juventud. Tras los primeros estudios en aquella ciudad marcha a Lovaina, donde tiene como maestros a Arnoldo Noot, Leonardo Willemaer, Juan Heems y Pablo Roels. A los dieciocho años, el 10 de septiembre de 1535, fue recibido como licenciado en Medicina. Después de algunos viajes al extranjero se asienta como médico en Malinas en 1545 ó 1546; es durante este período cuando se ocupa seriamente de la botánica, cuyo resultado inmediato serán los Stirpium historiae pemptades sex, de 1554. El Herbario flamenco salió el año siguiente con el título de Cruydenboeck; en 1557 Carlos Clusio traduce esta obra al francés con el título de Histoire des plantes. El saqueo de Malinas del 2 de octubre de 1572 arruina a Dodoneo como al resto de sus ciudadanos; tras esta desgracia, el médico botanista acaba el tercer tratado de la historia de las plantas Purgantiumque aliarumque, que aparece en 1574. En septiembre de este mismo año parte para Viena, donde se encuentra con el otro gran botánico y traductor de su Herbario Carlos Clusio. En 1580 inicia su viaje de vuelta a los Países Bajos, pero la confusa situación bélica le obliga a quedarse en Colonia, donde permanecerá casi un año para establecerse después en Amberes. En los talleres de Plantino aparece su gran obra sobre la historia de las plantas intitulada Stirpium historiae pemptades sex siue libri XXX (1583). Apenas llevaba Dodoneo un año en los Países Bajos cuando la Universidad de Leiden le ofrece una cátedra de medicina patológica y terapéutica; tan solo permaneció dos años en su nuevo cargo, pues la muerte le sobrevino el 10 de marzo de 1585. Aunque su fama se la ha dado la botánica, Dodoneo también se destaca como eminente médico. Fruto de su experiencia serán los Medicinalium obseruationum exempla rara (Colonia, 1581). Cf. BNB, VI (1878), cols. 85-112; BB, II, 192-235; HTL, III, 335-345; NBW I (1964), cols. 414-419; BIB, I, 382.
Note: 6 Tras la firma de BAM debería ir la rúbrica que aparece en la mayoría de sus cartas originales (تلميد), que no hemos reproducido en este documento por no haber sido localizado el manuscrito original.
TEXT (WITHOUT VISUALISATION
OF XML-TEI MARKUP)
La correspondencia de Benito Arias Montano: edición crítica digital — Benito Arias Montano (Amberes) a Carolus Clusius [Malinas] – 7 de agosto de 1568


Benedictus Arias Montanus Carolo Clusio doctissimo et charissimo salutem dicit.

[1] Satis apud me momenti tua uirtus eruditioque habet, neque diuturnae familiaritatis et consuetudinis qua sese commendet indiget usu. Vtinam ego quantum tibi cupio praestare possem; cognosceres profecto non nouum aut uulgarem amicum, id quod in rebus omnibus quae meae facultatis erunt, licet experiaris.[2] Caeterum, quod ad consobrinae immunitatem pertinet, tantum praestare potero quantum gratiae apud secretarium (cuius in huiusmodi negotiis uoluntas valet) tenebo, id quod mearum litterarum exitus indicabit, quas tu ad eum perferendas curabis, lectas prius tibi et (si placuerint) obsignatas. [3] In quibus quod confirmandae Dodonaeo nostro immunitatis curam quam iam suscepi sustinere uidear, spero neque tibi ingratum, neque causae tuae inutile, meo autem officio consentaneum futurum.

[4] Vale. Antuerpiae, 7 Idus Augustas 1568.
Tuus, Arias Montanus
en_GBEnglish (UK)