La correspondencia de Benito Arias Montano. Edición crítica digital

1570 08 23

Benito Arias Montano (Antwerp) to Augustinus Hunneus and Cornelius Reyneri Goudanus (Leuven)

23 August 1570

METADATA

Identifier: 1570 08 23

Incipit: Doctissimi uiri, literas hodie a uobis accepi ad 13 Calendas Septembris datas…

Manuscripts:

    (C) KBS, Ms. A 902, f. 192r-192v.

Prints:

    (E1) Macías, La Biblia Políglota de Amberes, pp. 234-237; (E2) Domínguez, Correspondencia, I, 554-561.

Critical edition, translation and notes: Baldomero Macías Rosendo

Codification and digital edition: Antonio Dávila Pérez

SUMMARY

BAM informs the censors in Leuven of his intention to send to Spain a copy of the Bible’s preface, accompanied by the various censures and evaluations he has collected from different parts of Europe. In doing so, he aims to delegate to the King and his advisers the final decision regarding this aspect of the Polyglot. Concerning the treatise De arcano sermone, after being dissuaded from including it in the Bible by Augustine Huneus and Cornelius Reyneri, BAM consults them further to ascertain whether there are doctrinal reasons underpinning their position. Additionally, he expresses his intention to submit the work to the judgment of other scholars.

COMMENT

It should be recalled that BAM consulted a considerable number of intellectuals and ecclesiastical figures regarding the preface to the Bible. Some of their responses have been preserved in this correspondence; others, however, have not been retained.

We possess only a non-autograph copy of this letter, which remained in BAM’s possession as an office copy. The original has not been located. In BAM’s own hand are a brief marginal addition (marked in green within the text, § 5) and a note on the verso of the manuscript copy.

FACSIMILE

TEXT AND CRITICAL APPARATUS (VISUALIZATION OF XML-TEI MARKUP) La correspondencia de Benito Arias Montano: edición crítica digital — Benito Arias Montano (Amberes) a Agustín Huneo y Cornelio Goudano (Lovaina) – 23 de agosto de 1570


[Anotado en el margen por BAM, con escritura transversal:]
Louanium 1570. Ad censores de praefatione, etc.
Salutem plurimam dicit.

[1] Doctissimi uiri, literas hodie a uobis accepi ad 13 Calendas Septembris datas, ad quas statim respondere decreui, idque quam breuissime, quod prolixius per negotiorum frequentiam non possim. [2] Scripseram uobis me in Hispaniam missurum exemplum praefationis in Biblia per uos iudicatae cum capite etiam epistolae uestrae, in quo ea de re uestram sententiam exponitis, hoc est, in quo breuitatem praefationis prolixitati antefertis,1 eiusque rei exemplum mihi proponebatis totius illius a me conscriptae praefationis argumentorum summam decenti oratione, ut uolebatis et iubebatis, ornandam. [3] Id enim et ipse satis aperte intellexi et eodem, quo a me, modo ab Hispanis accipiendum certo scio; quibus non solum uestram hac de re sententiam, sed duodecim etiam epistolarum quae ad me de eodem argumento missae sunt, partim partim ex Italia et Roma, partim ex Superiori Germania, partim etiam a uiris in hac nostra regione doctissimis et pientissimis, una cum uariis eiusdem praefationis censuris et uariis de breuitate, prolixitate, stylo et materia iudiciis, ut ex uestra, aliorum et sua etiam collata ratione, quae mihi potissimum ineunda uia esset a rege ipso illiusque consiliariis tandem statueretur.statueretur, quandoquidem praefationis conficiendae autoritasauctoritas mihi, tanquam regis procuratori et legato, iudicium uero regi ipsi regiisque consiliariis asscribi oportuit. [4] Video autem tantam de hac praefatione sententiarum uarietatem2, ut quamquam integrum mihi id meo iure sit, tamen quid statuam incertissimum habeam,3 alias monstrum aliquod editurus, si uniuscuiusque ingenio optemperareobtemperare parem.

[5] Itaque praefationem ipsam ita ut ex typographia habui rudem et expeditam mitto in Hispaniam, alteram etiam annotatis in margine omnibus omnium censuris et omnia epistolarum capita, quaecumque ad me eadem de re uel ex Hispania uel Italia, Germania Superiori et Inferiori missae sunt. Quae omnia a consiliariis ipsis secreto (ut fieri solet) perlecta et ad regem relata, tandem quid agendum sit indicabunt4. [6] Itaque nihil opus esse arbitror ut uel noua a me praefatio instituatur uel is a uobis subiatursubeatur labor, donec quid agendum mihi sit ipsum, cuius proprium ius est, regem audiam.

[7] Arcani sermonis partem quam uobis minus placere intelligo, mihi relatam cupio, aliorum etiam doctorum uirorum, ut uos censetis, iuditiumiudicium subituram. [8] Simul autem scire cupio an illius lectio aliqua ex parte legentium quempiam offenderit, quatenus religionis catholicae puritatem spectat, hoc enim ne fiat cura mihi in primis est. Quoniam uero alio illius exemplari prorsus careo, uelim non nisi certissimo nuntio, qui ad Plantinum deferat, commissam.

[9] Valete et me, quod pro uestra humanitate facitis, amate. Antuerpiae, 10 Calendas Septembris 1570.

antefertis,] C, E2; imum punctum posuit (E1)
uarietatem] E1, E2; ueritatem (C)
habeam,] C, E2; imum punctum posuit (E1)
indicabunt] C, E1; iudicabunt (E2)
TRANSLATION INTO SPANISH
AND NOTES
La correspondencia de Benito Arias Montano: edición crítica digital — Benito Arias Montano (Amberes) a Agustín Huneo y Cornelio Goudano (Lovaina) – 23 de agosto de 1570


[Anotado en el margen, escritura de BAM, con escritura transversal:]
A Lovaina 1570. A los censores acerca del prefacio, etc.
Un cordial saludo.

[1] Doctísimos varones, hoy he recibido la carta de vuestras mercedes con fecha del 20 de agosto,1 a la que he decidido contestar inmediatamente, aunque sea con brevedad, ya que el cúmulo de ocupaciones me impiden enviarles una respuesta más detallada. [2] Ya os había escrito sobre mi propósito de enviar a España una copia del prefacio de la Biblia, juzgado por vuestras mercedes, junto con un capítulo de la carta en el que vuestras mercedes expresan su juicio sobre este particular, es decir, en el que anteponen la brevedad del prefacio a tanta prolijidad, y de esto me ofrecían vuestras mercedes, a modo de ejemplo, el resumen del argumento de todo aquel prefacio que yo redacté, que se debe adornar con un estilo apropiado, como pretendían y ordenaban vuestras mercedes. [3] Pues esto, yo mismo lo entendí claramente, y tengo asumido que lo debo aceptar junto con lo que me llegó hace poco de los censores de España; a estos envié no solo la opinión de vuestras mercedes sobre ello, sino también la de doce de las cartas que he recibido sobre este asunto, en parte desde Italia y Roma, en parte desde la Germania Superior, y en parte de hombres muy doctos y piadosos de esta región en que estamos, juntamente con varias censuras de este prefacio y diversos juicios sobre la brevedad, la prolijidad, el estilo y el contenido, para que el rey mismo y sus consejeros, tras sacar una conclusión a partir de la de vuestras mercedes, la de los demás y la suya propia, determinen de una vez qué camino debo emprender, ya que pareció conveniente que la autoridad de rematar el prefacio recayera en mí, como agente y legado del rey, pero que la decisión del contenido recayera en el rey mismo y en sus consejeros. [4] Sin embargo, veo que es tan grande la diversidad de opiniones sobre este prefacio, que aunque conserve intacta esta atribución en virtud de mi derecho, con todo, no sabría qué decidir, estando por otra parte a punto de engendrar una monstruosidad si trato de amoldarme al ingenio de cada uno.

[5] Así pues, envío a España el prefacio en bruto y sin adornos, tal y como ha salido de las prensas, junto con otra copia en la que van anotadas en el margen todas las censuras y todos los capítulos de cartas que sobre este tema me han enviado desde España o Italia, la Germania Superior y la Inferior.2 Todo lo cual, una vez que los consejeros los examinen en secreto (como suele hacerse) e informen al rey, indicarán por fin lo que se debe hacer. [6] Y de este modo, considero que no hay ninguna necesidad de que yo redacte un nuevo prefacio, ni de que vuestras mercedes se tomen este trabajo, hasta que el rey mismo, cuya competencia es, me diga cómo debo proceder.

[7] Respecto a la parte del tratado Sobre el lenguaje arcano que entiendo que agrada menos a vuestras mercedes, deseo que me la devuelvan vuestras mercedes para someterla al juicio de otros varones doctos, como vuestras mercedes me aconsejan. [8] Y también quiero que me digan vuestras mercedes si la lectura de aquel tratado, en alguna de sus partes, ha disgustado a alguno de los que lo han leído en lo que a la pureza de la religión católica se refiere, pues yo tengo especial cuidado en que esto no suceda. Y habida cuenta de que no tengo ninguna otra copa de ese tratado, me gustaría que se lo entregaran a un mensajero de confianza para que se lo lleve a Plantino.

[9] Adiós, y manténganme en la amistad de vuestras mercedes, lo que sin duda hacen, como corresponde a su humanidad. En Amberes, a 23 de agosto de 1570.

Note: 1 Cf. carta nº 1570 08 20.
Note: 2 La provincia romana llamada Germania Inferior comprendía los territorios de los actuales Países Bajos, parte de Bélgica y el noroeste de Alemania, territorios todos a la orilla occidental del río Rin, que hacía de frontera con la Germania Superior.
TEXT (WITHOUT VISUALIZATION OF
XML-TEI MARKUP)
La correspondencia de Benito Arias Montano: edición crítica digital — Benito Arias Montano (Amberes) a Agustín Huneo y Cornelio Goudano (Lovaina) – 23 de agosto de 1570


[Anotado en el margen por BAM, con escritura transversal:]
Louanium 1570. Ad censores de praefatione, etc.
Salutem plurimam dicit.

[1] Doctissimi uiri, literas hodie a uobis accepi ad 13 Calendas Septembris datas, ad quas statim respondere decreui, idque quam breuissime, quod prolixius per negotiorum frequentiam non possim. [2] Scripseram uobis me in Hispaniam missurum exemplum praefationis in Biblia per uos iudicatae cum capite etiam epistolae uestrae, in quo ea de re uestram sententiam exponitis, hoc est, in quo breuitatem praefationis prolixitati antefertis, eiusque rei exemplum mihi proponebatis totius illius a me conscriptae praefationis argumentorum summam decenti oratione, ut uolebatis et iubebatis, ornandam. [3] Id enim et ipse satis aperte intellexi et eodem, quo a me, modo ab Hispanis accipiendum certo scio; quibus non solum uestram hac de re sententiam, sed duodecim etiam epistolarum quae ad me de eodem argumento missae sunt, partim ex Italia et Roma, partim ex Superiori Germania, partim etiam a uiris in hac nostra regione doctissimis et pientissimis, una cum uariis eiusdem praefationis censuris et uariis de breuitate, prolixitate, stylo et materia iudiciis, ut ex uestra, aliorum et sua etiam collata ratione, quae mihi potissimum ineunda uia esset a rege ipso illiusque consiliariis tandem statueretur, quandoquidem praefationis conficiendae auctoritas mihi, tanquam regis procuratori et legato, iudicium uero regi ipsi regiisque consiliariis asscribi oportuit. [4] Video autem tantam de hac praefatione sententiarum uarietatem, ut quamquam integrum mihi id meo iure sit, tamen quid statuam incertissimum habeam, alias monstrum aliquod editurus, si uniuscuiusque ingenio obtemperare parem.

[5] Itaque praefationem ipsam ita ut ex typographia habui rudem et expeditam mitto in Hispaniam, alteram etiam annotatis in margine omnibus omnium censuris et omnia epistolarum capita, quaecumque ad me eadem de re uel ex Hispania uel Italia, Germania Superiori et Inferiori missae sunt. Quae omnia a consiliariis ipsis secreto (ut fieri solet) perlecta et ad regem relata, tandem quid agendum sit indicabunt. [6] Itaque nihil opus esse arbitror ut uel noua a me praefatio instituatur uel is a uobis subeatur labor, donec quid agendum mihi sit ipsum, cuius proprium ius est, regem audiam.

[7] Arcani sermonis partem quam uobis minus placere intelligo, mihi relatam cupio, aliorum etiam doctorum uirorum, ut uos censetis, iudicium subituram. [8] Simul autem scire cupio an illius lectio aliqua ex parte legentium quempiam offenderit, quatenus religionis catholicae puritatem spectat, hoc enim ne fiat cura mihi in primis est. Quoniam uero alio illius exemplari prorsus careo, uelim non nisi certissimo nuntio, qui ad Plantinum deferat, commissam.

[9] Valete et me, quod pro uestra humanitate facitis, amate. Antuerpiae, 10 Calendas Septembris 1570.

en_GBEnglish (UK)