[1569 00 00 – 1569 01 31]

[Cornelio Gemma] [Lovaina] a [Benito Arias Montano] [Amberes]

Antes del 31 de enero de 1569

METADATOS

Identificador: [1569 00 00-1569 01 31]

Íncipit: Posteaquam nudiusquintus abs tua dominatione discessi…

Manuscritos:

    (O) KBS, Ms. A 902, f. 149r.

Impresos:

    (E1) Domínguez, Correspondencia, I, 623-629.

Edición crítica, traducción y notas: Antonio Dávila Pérez

Codificación y edición digital: Antonio Dávila Pérez

RESUMEN

Desde la última vez que vio a BAM, hace cinco días, ha estado trabajando en un escrito destinado al duque de Alba. El autor de la misiva solicita que la influencia de BAM sobre el confesor del duque de Alba ayude a que el duque tome una resolución favorable. Quería enviar una copia de ese escrito a España. En lugar de esto ha escrito una carta a Zayas que envía a BAM para que la lea y la haga llegar a la corte española.

COMENTARIO

Como se desprende de la correspondencia precedente, BAM medió de forma insistente ante las autoridades españolas para promover a Cornelio Gemma como profesor de Medicina en la Universidad de Lovaina. El escrito al que se refiere el autor anónimo de esta carta (creemos que el propio Cornelio Gemma), escrito que tenía como destinatario al duque de Alba, podría tratarse de una exposición razonada de sus méritos para ocupar dicha plaza. El Archivo General de Simancas conserva testimonios de esta recomendación en sendas cartas de BAM a Zayas con fecha del 9 de noviembre de 1568 (original en AGS E, 583/4, cf. 1568 11 09) y del 6 de abril de 1569 (original en AGS E, 583/11, cf. 1569 04 06). Dado que la recomendación estaba en marcha hacia finales de 1568 y que Gemma ocupa ya el cargo de profesor de Medicina en Lovaina antes de finales de enero de 1569 (cf. Domínguez, Correspondencia, I, p. 211), el documento que aquí se edita pudo ser escrito antes del 31 de enero de 1569.

No se nos ha conservado el sobrescrito de esta carta, por lo que incluso el nombre del destinatario es conjeturado. Creemos que el receptor de esta misiva debe de ser BAM no solo por hallarse el documento entre los papeles del manuscrito de Estocolmo, sino por la referencia a personajes muy allegados a nuestro humanista como el duque de Alba, el confesor de este y, sobre todo, Gabriel de Zayas.

FACSÍMILES

TEXTO Y APARATO CRÍTICO (CON VISUALIZACIÓN DE MARCADO XML-TEI) La correspondencia de Benito Arias Montano: edición crítica digital — [Cornelio Gemma Frisio] [Lovaina] a [Benito Arias Montano] [Amberes] – Antes del 31 de enero de 1569


Optime atque integerrime domine:

[1] Posteaquam nudiusquintus abs tua dominatione disscessidiscessi, ut scriptum nostrum absoluerem, scripsi noctis magnam partem et sequentis diei partem non minorem: ita ut qui in necessario negocio proficisci statim deberem, facultatem omnem amitterem tam salutandi uenerandum patrem1 confessarium, quam tuae dominationi negotium nostrum commendandi, quod tamen per magistrum Lucam Meranum impleui. [2] Spero scriptum nostrum Suae Excellentiae esse redditum, et quidem anxie scire laboro, si quid de eo sit pronunciatum: quod quale sit, et quando erit factum, mihi dominatio tua indicare non grauabitur. Et quum consultum non erit, uti in hoc negocio fauorem et studium tuum apud Suam Excellentiam prodas, uellica, quaeso, uel urge uenerandum patrem2 confessarium ut monendi formandique ducis partes suscipiat.

[3] Volebam, uti tua dominatio monuerat, duplex exemplum mittere eius scripti nostronostri quod in Hispania regi non est redditum; sed quum per grauissimas occupationes, qui heri primum redierim domum, non licuerit, malui has litteras in hunc sensum conscribere, quas posses ad tuum Achatem secretarium el Zayo transmittere. [4] Nihil scripsi ad tuam laudem plenius uel ad gratiam blandius. Non sum is qui hoc possem; neque uero amor, licet summus sit, imponit iudicio. Scripsi ita ut sensi, neque meum unius hoc est de te iudicium, sed plurium.[5] Quod addidi de nostra causa, uolui iacturam, quod scriptum mittere non possem, hoc modo leuare et interim aliquid rei facere. Si dominatio tua iudicabit, ut ipse potius isthuc ueniam, et dominum confessarium prehensem, faciam quod suadebis. [6] Oro te, mi domine, consule audaciam meam boni et me uere rusticum esse cognosce, qui neque in appellando teneam curiae et urbanitatis leges.

Iterum uale.

uenerandum patrem ] O; vestrae paternitatis (E1)
uenerandum patrem ] O; vestrae paternitatis (E1)
Retrato de Cornelio Gemma. Grabado atribuido al estudio de Philips Galle, 1608.
TRADUCCIÓN AL ESPAÑOL
Y NOTAS
La correspondencia de Benito Arias Montano: edición crítica digital — [Cornelio Gemma Frisio] [Lovaina] a [Benito Arias Montano] [Amberes] – Antes del 31 de enero de 1569


Óptimo y virtuosísimo señor:

[1] Después de que hace cinco días me despedí de vuestra señoría para terminar nuestro escrito, escribí gran parte de la noche y una parte no menor del día siguiente, de modo que yo, que debía marcharme de inmediato para un asunto urgente, perdí toda posibilidad tanto de saludar al reverendo padre confesor,1 como de encomendar nuestro negocio a vuestra señoría, cosa que, no obstante, conseguí por medio del maestro Lucas Merano.2 [2] Espero que nuestro escrito haya sido remitido a Su Excelencia,3 y en verdad estoy ansioso por saber si va a haber algún pronunciamiento de su parte. El cual, cualquiera que sea, y cuando sea hecho, no le pese a vuestra señoría indicármelo. Y en caso de que no haya resolución, para transmitir el favor e interés de vuestra señoría en este asunto ante Su Excelencia, insista y urja al reverendo padre confesor para que emprenda la tarea de aconsejar e influir al duque.4

[3] Quería, según me había advertido vuestra señoría, enviar una copia doble de este escrito nuestro, puesto que no se ha remitido en España al rey. Pero ya que no he podido debido a muy pesadas preocupaciones, pues ayer por primera vez regresé a casa, preferí redactar esta carta con esta intención, para que pudiera vuestra señoría entregarla a su Acates el secretario Zayas. [4] Nada escribí suficientemente elegante en alabanza de vuestra señoría, o nada suficientemente agradable para conseguir su favor. No soy alguien que tenga esta capacidad. Y en verdad el cariño, aunque sea inmenso, no engaña al juicio. Escribí como sentí. Y esta opinión mía sobre vuestra señoría no es la de una sola persona, sino la de muchos. [5] En cuanto a lo que añadí de nuestra causa, quise de este modo aligerar la pérdida de no poder enviar el escrito y hacer alguna cosa entretanto. Si vuestra señoría opina que yo mismo vaya ahí y presione al señor confesor, haré lo que me recomiende. [6] Le ruego, mi señoría, que tome a bien mi audacia y tenga en cuenta que soy realmente tosco y no me atengo a las leyes de la corte y la urbanidad al dirigirme a vuestra señoría.

Adiós de nuevo.

Nota: 1 Fray Alonso de Contreras, franciscano, confesor del duque de Alba. Contreras participó en la comisión que redactó el índice de libros prohibidos de 1570, junto con el obispo Francisco Van de Velde (Sonnius), el teólogo Jodokus Ravesteyn o Tiletanus, Laurent Metsius, deán de Santa Gúdula en Bruselas, Viglius ab Ayta de Zuychem y el propio BAM (cf. Codoin, XLI, pp. 173-174). A principios de 1570, Alba encomienda a BAM el reparto de la limosnas para los católicos ingleses que vivían en Flandes «porque fray Alonso de Contreras, que me solía ayudar a estas cosas y a otras muchas de esta cualidad, llevóle Dios para sí, que me ha hecho una gran falta» (carta de Alba a Felipe II, del 15 de enero de 1570, en Duque de Alba, II, 311-312, nº 1.050). En los últimos años de su vida Alba tuvo como confesor a fray Luis de Granada. Domínguez (Correspondencia, I, 624-629), entiende que Contreras también es confesor de BAM, basándose únicamente en el desarrollo de la abreviatura «v. p. confessarium» como «vestrae paternitatis confessarium»; nosotros desarrollamos la abreviatura como «uenerandum patrem confessarium» basándonos en otros textos impresos donde así se lee este tratamiento a un confesor; además, a lo largo de la carta, el autor trata a BAM como «dominatio tua», lo que haría poco coherente la posibilidad de un tratamiento adicional como «uestra paternitas». Si nuestra lectura es correcta, Domínguez debería corregir otros pasajes de su introducción y notas a esta carta en los que utiliza como argumento el hecho de que BAM compartiera confesor con el duque de Alba.
Nota: 2 Desconocemos quién es este personaje. Domínguez (Correspondencia, I, 627) propone la identificación con Lucas de Meere o Van der Meere, uno de los escabinos del magistrado de Amberes en 1569. En la correspondencia de Cristóbal Plantino aparece un Lucas de Mora (podría ser «de Mera»), que pide al impresor un favor para Claude de Withem, señor de Risbourg; cf. carta de Plantino a de Withem, con fecha de 25 de noviembre de 1569 (CP, II, 85).
Nota: 3 Fernando Álvarez de Toledo, III duque de Alba.
Nota: 4 Acates, el compañero y amigo de Eneas. BAM y Gemma trataron de conseguir con gran dedicación, a través de Zayas, una carta de la corte española para reforzar la petición de Gemma. Así BAM recuerda al secretario real lo siguiente el 6 de abril de 1569: «Tota vía supplico a vuestra merced por la carta en su favor y honor, porque será dorar sobre plata. Y a él añadirle ánimo para sus buenas exercitaciones y, si a vuestra merced pareciere, que en la carta se haga mención de tener Su Magestad noticia de la buena elección y provisión que el duque ha hecho, y approvarlo y encomendarlo para lo de adelante por sus buenas partes, que son muy raras y por los méritos de su padre». La presente carta de Gemma debía de ir acompañada, según lo que se indica en la misma, de una misiva dirigida a Zayas (con el mismo objetivo del que estamos hablando), donde también se incluía un elogio de figura de BAM.
TEXTO (SIN VISUALIZACIÓN DE MARCADO
XML-TEI)
La correspondencia de Benito Arias Montano: edición crítica digital — [Cornelio Gemma Frisio] [Lovaina] a [Benito Arias Montano] [Amberes] – Antes del 31 de enero de 1569


Optime atque integerrime domine:

[1] Posteaquam nudiusquintus abs tua dominatione discessi, ut scriptum nostrum absoluerem, scripsi noctis magnam partem et sequentis diei partem non minorem: ita ut qui in necessario negocio proficisci statim deberem, facultatem omnem amitterem tam salutandi uenerandum patrem confessarium, quam tuae dominationi negotium nostrum commendandi, quod tamen per magistrum Lucam Meranum impleui. [2] Spero scriptum nostrum Suae Excellentiae esse redditum, et quidem anxie scire laboro, si quid de eo sit pronunciatum: quod quale sit, et quando erit factum, mihi dominatio tua indicare non grauabitur. Et quum consultum non erit, uti in hoc negocio fauorem et studium tuum apud Suam Excellentiam prodas, uellica, quaeso, uel urge uenerandum patrem confessarium ut monendi formandique ducis partes suscipiat.

[3] Volebam, uti tua dominatio monuerat, duplex exemplum mittere eius scripti nostri quod in Hispania regi non est redditum; sed quum per grauissimas occupationes, qui heri primum redierim domum, non licuerit, malui has litteras in hunc sensum conscribere, quas posses ad tuum Achatem secretarium el Zayo transmittere. [4] Nihil scripsi ad tuam laudem plenius uel ad gratiam blandius. Non sum is qui hoc possem; neque uero amor, licet summus sit, imponit iudicio. Scripsi ita ut sensi, neque meum unius hoc est de te iudicium, sed plurium. [5] Quod addidi de nostra causa, uolui iacturam, quod scriptum mittere non possem, hoc modo leuare et interim aliquid rei facere. Si dominatio tua iudicabit, ut ipse potius isthuc ueniam, et dominum confessarium prehensem, faciam quod suadebis. [6] Oro te, mi domine, consule audaciam meam boni et me uere rusticum esse cognosce, qui neque in appellando teneam curiae et urbanitatis leges.

Iterum uale.

es_ESEspañol